Felipe V. erregearen aginduz aduanak kostaldera eramateak bizkaitar askoren haserrea eragin zuen, elizateetako baserritarrenak batez ere. 1718ko irailaren 5ean inguruetako herrietatik etorritako 5.000 matxino bildu ziren Bilbon, neurriaren konplizetzat zituzten agintarien bila. Korregidoreak ihes egitea lortu zuen, baina matxinatuek orduko Ahaldun Nagusia, Enrique Arana, harrapatu, eta Bilboko Areatzara eraman zuten, jendaurrean dekretua bertan behera uzteko paper batzuk sinatu zitzan. Areatzan zeuden milaka matxinoak, baina, oso bero zeuden, eta Arana lintxatu zuten bertan.
Felipe V.ak, Borbon etxeko Espainiako lehenengo erregeak, ordurarte Urduñan eta Balmasedan ziren gaztelarekiko aduanak kendu eta kostaldera eramatea agindu zuen 1717an. Frantziar zentralismoaren eredua ezartzeko neurrietako bat izan zen, lehenago Oin Berriko Dekretuekin erakutsi zuen moduan.
Horrek Euskal Herriaren eta Espainiako monarkiaren arteko tirabira handiak ekarri zituen. 5.000 bizkaitarretik gora matxinatu ziren horren kontra, 1718ko irailean.
Elizateen eta hiribilduen arteko tirabiren erakusgarria ere izan zen matxinada, matxinoetako askok hirietako agintariak pribilejiodunak begi txarrez ikusten baitzituzten, eta “Gora Bizkaia” gisako oihuekin, foruen defentsa eta mugen ordura arteko kokapena aldarrikatzen zuten.
Abuztuan, matxinoek zerga-biltzaile bat hil zuten Bilbon, eta Bermeoko eta Algortako aduanetako funtzionarioen ontziak erre egin zituzten. Tentsioak goia jo zuen irailaren 4an nekazariak, gehienak Begoña eta Abandokoak, Bilbon sartu zirenean aduana-neurrien arduradunak bilatzeko eta noble eta boteretsuen etxeetako etxeak erasotzeko. Eraso eta erregistro horien helburu nagusia foruen kontrako aduanen lekualdaketaren konplizeak topatzea zen.
Carlos Saracoiz Ayala korrejidoreak promesekin eta hitz onekin lortu zuen haietaz libratzea, idazkia sinatu beharrik gabe. Ondoren, begoñarrak Enrique de Arana Bizkaiko Ahaldun Nagusiaren etxera joan ziren, baina haiek iritsi baino lehen ihes egin zuen Aranak. Bere etxea, oraindik Erriberan, Belostikale eta Harategi Zaharraren artean dagoen Arana Jauregia, eraso eta erregistratu egin zuten, ingurukoak ere bai, baina ez zuten bera atxilotzea lortu, Aranak azkenean Jesuiten ikastetxean babestea lortu zuen.
Begoñarrak, Bilboko bizilagun askok lagunduta eta, geroago, Abandoko elizateko beste bostehun bizilagun, Bizkaiko elite buruzagiko beste kide ospetsu baten etxera joan ziren, Bargasko markesarenera, aurreko agintaldian Jaurerriko erregeorde izan zena. Semea zauritu egin zuten, eta San Anton elizan babestu behar izan zuen. Markesak ere, familiaren zati batekin, ihes egin zuen, auzokoren batenean ezkutatuz. Bere etxea ere erasotua izan zen.
Bizkaian argi eta garbi ikusi zen, udalerriek aukeratutako batzarkideek Foruaren defentsari eusten zioten bitartean, Jaurerriko elite politiko nagusia korrejidorearekin eta Koroaren interesekin bat zetorrela, beren estatus soziala mantentzeko, administrazio zibilean edo errege-armadan sariak, tituluak edo izendapenak jasotzearen truke.
Matxinatuek Jaurerriak Abandon zuen bolbora biltegia eskuratu zuten eta Bizkaiko elizateei dei egin zieten Foruaren defentsan bat egin zezaten. Deialdi horri erantzunez, 1718ko irailaren 5ean, astelehena, Bilbon, Begoña, Abando, Deustu, Galdakao, Arrigorriaga, Basauri, Lezama, Etxabarri, Erandio, Sondika eta Bizkaiko kostaldeko beste herri batzuetatik etorritako 5.000 gizon armatu baino gehiago bildu ziren. Benetako jendetza, batez ere kontuan hartzen badugu Bilbok 6.000 biztanle baino gutxiago zituela orduan.
Bildutakoek aduanak lekuz aldatzearen aurkako dekretu bat idatzi zuten. Bertan, inposatutako aldaketa haren konplizeak izendatzen ziren, eta korrejidorea eta Arana ahaldun nagusia sinatzera behartu zituzten. Honek Jesuiten ikastetxean sinatu zuen dokumentua, baina matxinatuek Bilboko Areatzan, jendaurrean, egitera behartu zuten, Jaurerriko beste kargu publiko batzuekin batera, tratu txarrak jaso baitzituzten. Enrique de Arana Areatzara iritsi zenean, harengan jarri zuen arreta guztia, aduanak lekualdatzearen konplize nagusitzat jo baitzuten. Zabaldu zen aurreko egunean Gortera mezu bat bidali zuela, matxinada zapaltzeko 10.000 gizon armatu bidaltzeko eskatuz. Eman zizkioten agiriak sinatzen ari zela, Diputatu Nagusia akabatu egin zuten. Harrikada, txuzo eta bala mordoa erori zitzaion gainera, eta hilda utzi zuten. Bere gorpuak mutilazioak jasan zituen eta profanatu egin zuten. Enrique Arana Bizkaiko diputatu nagusia zen, Oñaztarren bandotik.
Ondorengo egunetan, istiluek eta etxeetako erasoek jarraitu egin zuten Bizkaiko hainbat herritan, matxinatuak gerra-garaian egon ohi ziren tokiko milizia herrikoiak bezala antolatuta, eta sei mila eta zazpi mila gizon armatu artean mobilizatu ziren. Irailaren 10ean, larunbata, Gernika, Murueta, Busturia, Ibarrangelua eta Mundakatik zetorren talde batek Bermeoko espetxea eraso zuen. Bertan, bost pertsona zeuden preso aduanen lekualdaketaren konplizeak izatea egotzita, eta guztiak hil zituzten.
Egun horretan bertan, korrejidoreak errejimendu orokorreko kideak, titularrak edo ordezkoak, bildu zituen Bilboko bere etxean, erakunde hori eta Aldundia berreratzeko geratzen zirenak, egoera bideratu nahian. Istiluek behera egin zuten, harik eta azaroaren 11n, erresistentziarik aurkitu gabe, 3.000 soldaduz osatutako errege-armadako tropa bat Bilbon sartu zen arte, zalditeriako errejimendu batekin.
1719ko urtarrilean, 1718ko Matxinadan parte hartu zutenen aurkako epaia eman zen. Horren arabera, Bilboko espetxean garrotearekin hiltzeko hamasei heriotza-zigor ezarri ziren eta, ondoren, exekutatutakoen buruak jendaurrean erakutsi ziren Bizkaiko hainbat herritan. Bost Otxandiokoak ziren, bat Eskoriatzakoa, hiru Abandokoak, bat Barakaldokoa, beste bat Galdakaokoa, beste bat Lezamakoa, bi Muruetakoak, bat Busturiakoa eta beste bat Portugaletekoa.
1722ko abenduaren 16an, Errege Ogasunak aduana-sistema berriarekin diru-sarrerak aurreko sistemarekin baino txikiagoak zirela egiaztatu ondoren, beste errege-dekretu batek agindu zuen aduanak beren leku tradizionaletara itzul zitezela. Horrela, behin-behinean, lehengo egoera berrezarri zen, baina aurrerantzean ezer ez zen lehen bezala izango. Espainiako monarkiak gidatutako prozesu berri bat hasi zen, euskal foru-lurraldeekin zuten lotura tradizionala urratzeko, eta koroako beste lurraldeekin bateratzeko, biztanleen nortasuna eta borondatea kontuan hartu gabe, eta Espainiako armadaren indarraren bitartez.
