Euskal Herriko emakumeen lehen greba 1889ko martxoaren 8an izan zen, egun hori Emakume Langilearen Nazioarteko Eguna izendatu baino hogei urte lehenago, Clara Zetkinen proposamena onartu ondoren Kopenhagen bildu zen Emakume Sozialisten Nazioarteko Bigarren Konferentzian. Hala jasotzen dute Ana eta Rosa Iziz Elarre historialari nafarrek Txalapartak argitaratu duen “Historia de las mujeres en Euskal Herria” liburuaren hirugarren liburukian.
Begoñako zigarro-egileak izan ziren Euskal Herriko emakumeen lehen greba honen protagonistak. Beren egoera beste emakumeena baino hobea zen arren, ez zuten ez jaiegunik ez oporrik, egunero egiten zuten lan. Hamabost egunean behin 34.000 zigarro egin behar zituzten. Santutxuko fabrika garbitzea langileei zegokien, eta kale-garbitzaileei ordaindu behar zieten, soldata eskasetik aterata.
Testuinguru horretan, Tabako Konpainia Errentariak, 1888ko azaroan, ordutegia gaueko hamarrak arte luzatzea erabaki zuen, ordura arte lanaldia zortzietan amaitzen zenean. Protestak protesta, enpresak, 1889ko otsailean, gaueko hamaikak arte luzatu zuen ordutegia. Neurriak arazo larriak sortzen zituen gaur egun kontziliazioa deitzen den horretan, emakume horiek, lan nekagarriaz gain, seme-alabak ere zaindu behar zituztelako.
Gainera, distantzia luzeak egin behar izaten zituzten etxera joateko. Hori guztia, orduak gehitzeak soldata handitzea ekarri gabe. Guztiz kontrakoa, mahaietako argiak gaueko orduetan ordaintzera behartzen baitzituzten. «Arrazoi justifikaturik gabe» falta zirenei zortzi eguneko lan-etenaldia ezartzen zitzaien. Egin behar zuten zigarro kopurua handitu egin zelako igo ziren orduak.
Langileen egoera salatzeko prentsan idatzitako artikuluen aurrean, enpresak “El Noticiero Bilbaíno” egunkariari erantzun zion otsailaren 15ean, honako hau adieraziz: “zigarro-ontziek ez dute inoiz desatseginik izan lanagatik, eta ez dugu uste erakutsiko dutenik; izan ere, ez dute horretarako arrazoirik, eta ez daude prest bide okerretatik jarraitzeko, beren interesekin gaizki konpontzen diren pertsona batzuek zuzentzen dituzten bideetatik; badakitelako beren buruei eta seme-alabei zor dietela, eta inork ez du diziplina urratuko, eta haien ogia galtzeko arriskua izango dute”.
Martxoaren 8an greba hasi zen. Enpresak zioena gorabehera, badirudi ondoeza bazegoela. Langileek matxinatu eta zuzendaria inguratu zuten, eta zuzendariak bere burua bota zuen bigarren solairuko leihotik. Orkatila deslokatu besterik ez zuen egin. Karabineroak fabrikara iritsi eta baioneta zulatuta sartu ziren, baina ezin izan zuten zigarro-ontziekin. “El Noticiario Bilbaíno” egunkariaren arabera, grebaren eragilea izan zen administratzaileak egindako puruak eta zigarroak baztertu zituela, eta langileen aurrean suntsitu zituela. Langileek egunak zeramatzaten kexatzen, egin behar zuten zigarro-kopurua handitzeaz eta orduak gehitzeaz gain, haiek biltzeko ematen zieten paperaren kalitate txarrak lana abiadura egokian egitea eragozten zielako. Erretzaileek grebalarien alde egiten zuten, eta esaten zuten Santutxuko fabrikatik ateratzen ziren zigarroak “deabrua baino gaiztoagoak” zirela.
Grebak iraun zuen bitartean, lantegia astebetez itxita egon zen, eta zigarro-ontziak gobernadore zibilarekin bildu ziren, bere bulegora manifestazioan joan ondoren. Enpresak langileen eskaerak onartu behar izan zituen. Txanponaren beste aldea izan zen protestan parte-hartze nabarmena izan zutenetatik kaleratu egin zituztela.
naiz.info aterata
informazio gehiago: https://santutxuzaharra.com/wp-content/uploads/2019/08/las-cigarreras-del-barrio-de-santutxu.pdf
